27 نوامبر 2023- بر اساس نتایج کارآزمایی بالینی جدید دانشگاه بریتیش کلمبیا (UBC) و مرکز بهداشت ساحلی ونکوور(VCH) ، یک درمان نوآورانه مبتنی بر سلول های بنیادی برای دیابت نوع 1 توانست به طور معنی داری سطح قند خون را تنظیم و وابستگی به تزریق روزانه ی انسولین را کاهش دهد. هدف این درمان جایگزینی سلول های بتای تولید کننده انسولین است که افراد مبتلا به دیابت نوع 1، فاقد آن هستند. این ایمپلنت کوچک پزشکی که VC-02 نامیده می‌شود، حاوی میلیون‌ها سلول جزایر پانکراس رشد یافته در آزمایشگاه، از جمله سلول‌های بتایی است که از یک سری سلول‌های بنیادی پرتوان منشأ می‌گیرند.
دکتر دیوید تامپسون، محقق اصلی در سایت آزمایشی ونکوور، استاد بالینی غدد درون ریز در UBC و مدیر مرکز دیابت بیمارستان عمومی ونکوور، گفت: این یک گام مهم به سمت درمان عملکردی دیابت نوع 1 است. برای اولین بار، یک دستگاه مبتنی بر سلول‌های بنیادی توانست میزان انسولین مورد نیاز برخی از شرکت‌کنندگان مبتلا به دیابت نوع 1 را در این کارآزمایی کاهش دهد. مسئله تنها زمان است تا با اصلاح بیشتر این رویکرد، به درمانی دست یابیم که بتواند نیاز به تزریق روزانه ی انسولین را به طور کامل از بین ببرد.
این یافته‌ها که امروز در Nature Biotechnology منتشر شد، از یک کارآزمایی بالینی چند مرکزی برای سلول درمانی تجربی ابداع شده توسط شرکت بیوتکنولوژی آمریکاییViaCyte (که توسط Vertex Pharmaceuticals خریداری شده است)حاصل شده است که در حال آزمایش بالینی در کشور کانادا است.
این دستگاه، تقریباً به اندازه یک نوار چسب است که ضخیم‌تر از یک کارت اعتباری نیست و درست در زیر پوست بیمار کاشته می‌شود، جایی که امید می‌رود منبع ثابت و تنظیم‌شده ی طولانی‌مدت انسولین خودساز را فراهم کنند.
دکتر Timothy Kieffer، استاد بخش جراحی و علوم سلولی و فیزیولوژیکی در UBC و مدیر ارشد علمی قبلی ViaCyte، گفت: هر دستگاه مانند یک کارخانه تولید انسولین مینیاتوری است. سلول‌های جزایر پانکراس که از رشد و تمایز سلول‌های بنیادی بدست آمده اند، در این دستگاه بسته‌بندی می‌شوند تا اساساً عملکردهای تنظیم قند خون یک پانکراس سالم را با عرضه ی تقریبا بی حد و حصر، بازسازی کنند.
این کارآزمایی بالینی در بیمارستان عمومی ونکوور با مکان‌های دیگری در بلژیک و ده شرکت‌کننده در ایالات متحده انجام شد که هر یک از آنها تولید انسولین قابل تشخیصی در شروع مطالعه نداشتند، هر کدام برای دریافت حداکثر 10 عدد از دستگاه تحت عمل جراحی قرار گرفتند.
شش ماه بعد، سه شرکت‌کننده نشانگرهای قابل‌توجهی از تولید انسولین را نشان دادند و این سطوح را در طول این مطالعه ی یکساله حفظ کردند. این شرکت کنندگان زمان بیشتری را در محدوده ی بهینه ی قند خون سپری کردند و میزان دریافت انسولین خارجی آنها کاهش یافت.
به ویژه یکی از شرکت‌کنندگان بهبود قابل‌توجهی را نشان داد، با افزایش زمان صرف شده در محدوده قند خون هدف از 55 تا 85 درصد و کاهش 44 درصدی میزان تزریق روزانه ی انسولین.
این نتایج، جدیدترین نتایج از یک سری آزمایشات بالینی است که توسط شبکه سلول های بنیادی کانادا(SCN) تامین مالی شده و توسط تیم UBC-VCH انجام شده است.
کیت موری، رئیس و مدیر عاملSCN ، گفت: شبکه ی سلول های بنیادی از حمایت از این کارآزمایی بالینی خوشحال است و ما از دیدن این نتایج امیدوارکننده خرسندیم. حرکت به سمت یک درمان عملکردی برای دیابت نیاز به تلاشی هماهنگ و مشترک دارد. این امر مستلزم علم عالی توسط محققان برتر در موسسات پیشرو جهانی، سرمایه‌گذاران مالی مانند SCN، تحقیقاتی که خطرات را کاهش می‌دهند، و شرکت‌های بیوتکنولوژی نوآورانه‌ای است که می‌توانند این فناوری را تولید و در مقیاس بزرگ به انجام رسانند.
هدف این کارآزمایی ها تسریع توسعه و آزمایش بالینی درمان های مبتنی بر سلول های بنیادی جدید برای 300هزار کانادایی مبتلا به دیابت نوع 1 است. تخمین زده می شود که دیابت سالانه 29 میلیارد دلار برای سیستم مراقبت های بهداشتی کانادا هزینه دارد.
پیش از این، در یک مطالعه در سال 2021 که در ژورنال Cell Stem Cell منتشر شد، محققان برای اولین بار نشان دادند که این رویکرد می تواند انسولین را در بدن انسان تولید کند. آخرین کارآزمایی به دنبال افزایش قابل توجه میزان انسولین تولید شده با استفاده از دوزهای سلولی 2 تا 3 برابر بالاتر به ازای هر شرکت‌کننده، در کنار طراحی به‌روز شده دستگاه با سوراخ‌های کوچک بود تا امکان رشد عروق خونی را فراهم کند- یک ویژگی خاص با هدف بهبود بقای سلول های رشد یافته در آزمایشگاه.
در آزمایش در حال انجام دیگری، تیم UBC-VCH در حال بررسی نسخه ی دیگری از دستگاه حاوی سلول های مهندسی شده ی ژنتیکی برای فرار از شناسایی توسط سیستم ایمنی، با استفاده از فناوری ویرایش ژن CRISPR هستند که می تواند نیاز شرکت کنندگان به مصرف داروهای سرکوب کننده ی سیستم ایمنی را در کنار این درمان، برطرف کند.
دکتر تامپسون گفت: ما آینده ای را تصور می کنیم که در آن افراد مبتلا به دیابت نوع 1 بتوانند زندگی خود را بدون تزریق روزانه انسولین و عاری از داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی سپری کنند. این آینده در حال حاضر در دسترس است و کانادا در تلاش برای ارائه این درمان‌های جدید به بیماران پیشرو است.
منبع:
https://medicalxpress.com/news/2023-11-stem-cell-based-treatment-blood-sugar.html